Tilburgs Dierenpark

10 juli 1932 tot 13 augustus 1973

 In 1930 begonnen de eerste plannen te borrelen binnen de gemeenteraad van de gemeente Tilburg om iets van een hertenkamp of dierenparkje aan te leggen in een gemeentelijk wandelbos.

In de vergadering van de gemeenteraad van 21 juli 1930 werd besloten een hertenkamp in te richten in het gemeentelijk wandelbos. De uitvoering van dat besluit werd door het college van B&W opgeschort omdat van de firma C. van Dijk en Zonen een schrijven was binnen gekomen, waarbij zij op zeer aannemelijk lijkende voorwaarden aanbood in het wandelbos een hertenkamp en een dierenpark te vestigen en te exploiteren.

Cees van Dijk was een Tilburgse textielarbeider die aan de Houtstraat (in Tilburg) kanaries kweekte en daar zo succesvol mee was, dat hij er een zelfstandig bestaan mee kon opbouwen. Het bleef niet bij vogeltjes, want ook andere dieren leverden lucratieve handel op. Hij vroeg zich af of die handel niet te combineren was met een dierentuin achter hun huis? Vandaar dat schrijven aan de gemeenteraad.

De onderhandelingen tussen de gemeente en de firma Van Dijk en Zonen leidden echter niet tot resultaat. De gemeente zag niets in een 'Handels-Dierenpark' aan de Houtstraat. Maar daar het college echter van oordeel was, dat het vestigen van een naar de eisen van die tijd ingericht dierenpark een belang was voor de gemeente, traden zij in overleg met de exploitant van het bekende Burgers Dierenpark te Arnhem. Toen de toenmalige burgemeester van Tilburg, dr. Vonk de Both zijn enthousiasme over het oprichten van een dierenpark in zijn stad tegenover de heer Burgers naar voren bracht, bleek deze laatste onmiddellijk bereid zijn medewerking aan het tot stand brengen te willen geven. De daar op volgende onderhandelingen leidde wel tot een naar de mening van het college aannemelijk resultaat. De heer J.G.H. Burgers had zich namelijk bereid verklaard op het terrein aan de Bredaseweg, gelegen naast de Warande een dierenpark te stichten en te exploiteren op voorwaarden welke van de gemeente geen financiële offers van betekenis vragen.

De gemeente Tilburg verkocht aan de heer Burgers op 23 oktober 1931 een strook grond van ongeveer 90.000 m2 gelegen naast het landgoed “De Warande”. De afspraak was dat op het terrein door de heer Burgers een woonhuis gebouwd zou worden (met de waarde van fl 10.000,- a fl 12.000,-) en dat het overige terrein zou worden ingericht en geëxploiteerd als een voor het publiek toegankelijk dierenpark. Met de aanleg van het dierenpark moest zo snel mogelijk worden begonnen, met als doel dat het in de loop van 1932 geopend zou worden voor het publiek. De gemeente had een waarborgsom gesteld van fl 10.000,- aan de heer Burgers. De waarborgsom zou aan de gemeente ten goede komen als de heer Burgers niet in de loop van 1932 het woonhuis gebouwd had en het dierenpark opgericht zou zijn.

De gemeente Tilburg had hoge verwachtingen van het dierenpark in Tilburg daar het dierenpark van de heer Burgers in Arnhem een uitstekende onderneming was. Hierdoor verwachtte de gemeente Tilburg dat ze in Tilburg een inrichting kregen, welke voor de gemeente een aanwinst zou zijn, waardoor vele vreemdelingen naar de gemeente zouden worden getrokken.

De Van Dijks visten dus achter het net, maar wisten uit het nadeel toch een voordeel te peuren: door de dieren te leveren die Burgers nodig had.

De uitvoering van het plan kwam op tijd gereed en op zondag 10 juli 1932 werd Burgers Dierenpark officieel geopend.

De dierentuin was gelegen aan de Bredaseweg, gemakkelijk bereikbaar en voorzien van een vaste halte van de Brockwaybus-Mij. Voor Tilburgers die het nog niet wisten - doch die zullen er weinig zijn - volstaat het te vermelden dat deze in Brabant en ver daarbuiten enige dierentuin, gelegen was even voorbij de Delmerweg, naast het landgoed 'De Warande'. Het was, vooral zomers, heerlijk om er te vertoeven en zelfs in het koudere jaargetijde was het daar ter plaatse druk van wandelaars. Het park, aangelegd in 'n streek van nog ongeschonden Brabants natuurschoon, was als zodanig alleszins reeds een bezoek waard, doch de grote dierencollectie die het bezat zou verreweg de grootste attractie blijken.

Het dierenpark werd een huwelijksgeschenk van de heer Johannes Burgers voor zijn dochter, die met haar echtgenoot, de heer J. van Glabbeek van de huwelijksreis uit Zwitserland was teruggekeerd. Beiden waren zeer geïnteresseerd in het leiden van een dierenpark en zo stortten zij zich vol overgave in het voor hen toen nog grote avontuur. Gelukkig hadden de heer en mevrouw Van Glabbeek een grote liefde voor dieren en niets was hen teveel om het dierenpark op gang te brengen. In het seizoen gingen zij ‘s morgens om vijf uur naar de kerk om toch zeker op tijd te kunnen zijn als de oppassers om zeven uur kwamen om de dieren te voeren en te verzorgen. In die tijd was het normaal, dat het dierenpark tot ‘s avonds tien uur geopend was, zodat voor het echtpaar Van Glabbeek een lange dagtaak was weggelegd.

Door een geheel moderne constructie zag men de dieren vrij bewegen als in het wild (een vrij ruime opvatting voor de jaren 1930). De kooien waren zo opgesteld dat zij niet het aanzien van kooien hadden en de dieren alleen door versperringen van het publiek gescheiden waren.

In de beginjaren vielen de bezoekersaantallen beslist niet tegen, maar de heer en mevrouw Van Glabbeek betreurden het toch dat niet Breda voor de vestiging was gekozen, omdat de ligging daarvan gunstiger was ten opzichte van Zeeland, uit welke provincie men toen veel bezoek trok. Vooral toen de daarop volgende jaren het aantal bezoekers niet steeg in verhouding tot de grootsere opzet van het park hadden zij spijt dat men in Tilburg was gestart. De heer en mevrouw Van Glabbeek schreven de geringe toename van het aantal bezoekers toe aan het feit dat er vooral in die tijd weinig meer te bieden was op het gebied van de recreatie in Tilburg en directe omgeving. Tilburg, dat verder niets te bieden had moest concurreren met dierentuinen in Amsterdam, Rotterdam, Arnhem, Rhenen en Den Haag. De zes leeuwen, vier tijgers, enkele hyena's en een condor moesten als sterkste trekpleister fungeren. Geleidelijk breidde dan ook het dierenbestand uit. Tot vlak voor de oorlog tot wel zo’n vierhonderd dieren en tienduizend vogels.

Dan breekt de oorlog uit. In het park stierven diverse dieren letterlijk van de honger. En directeur Jan van Glabbeek raakte tijdelijk zijn gezichtsvermogen kwijt na brute intimidatie van Duitse soldaten die een deel van de dierentuin ingepikt hadden. Het Tilburgs Dierenpark komt gehavend en verarmd uit de oorlog. Het park was niet rendabel en daarom begon men erover te denken om het van de hand te doen. Toen bovendien bleek dat hun zoon een aangeboren angst voor dieren had en de dochter vanwege haar slecht gezichtsvermogen ongeschikt was voor het werk in de dierentuin werd tot verkoop besloten.

Op 24 januari 1946 werd een huurovereenkomst van het Burgers Dierenpark met de fa. C. van Dijk en Zn., groothandel in dieren in Tilburg een feit. In 1953 werd de huurovereenkomst omgezet in de koop van het park. De firma van Dijk en Burgers Dierenpark waren geen vreemden voor elkaar. Al jarenlang werkten zij samen. De vele dieren die de firma van Dijk verhandelde hadden in Tilburg een onderkomen nodig en Burgers Dierenpark kon dat geven. Het voordeel voor Burgers was dat het park, met de extra dieren van de firma van Dijk & zonen, nog interessanter werd voor de bezoekers. De samenwerking was voordelig voor beide kanten.

Aanvankelijk werd het dierenpark door Van Dijk benut als opslagplaats voor de te verhandelen dieren en tevens als dierentuin. Vele familieleden werden ingezet in de dierentuin, van de kassa tot aan het snoepwinkeltje. In de loop der jaren kreeg het onder de naam "Tilburgs Dierenpark" echter weer de oude bestemming en vooral de laatste jaren vond er vrijwel geen wisseling van dieren in het park meer plaats. Steeds meer werd de nadruk op de recreatieve en educatieve taak van het Tilburgs Dierenpark gelegd waarvoor enorme bedragen werden geïnvesteerd in diverse voorzieningen. Investeringen, die door de inkomsten uit de entrees niet konden worden gedekt. Als men weet, dat bijvoorbeeld in de eerste jaren dat de fa. Van Dijk het Dierenpark draaide een entree van respectievelijk een kwartje en twee kwartjes werd geheven, dat deze prijzen in de eerste 25 jaar zijn verhoogd tot f 1,50 en f 2,- terwijl de kosten naar verhouding vele malen meer zijn gestegen is dat wel duidelijk. Kon vroeger voor f 50,- voldoende vlees worden gekocht voor de hele week, in 1973 was men daar een slordige f 1000,- aan kwijt. Brood kostte 15 cent, in 1973 45 cent. Een hele koe f 12,50 terwijl dit later eerst een kwartje en daarna twee gulden per kilo moest gaan kosten. Om maar niet te spreken van de stijging van loonkosten, de enorme bedragen voor de bouw van dierenverblijven, investeringen voor elektriciteitsvoorzieningen en al die dingen meer. In de jaren '56-'57 en '58 gaf men ook nog een eigen blaadje uit: “Dierenpark, wat er leeft en wat er tiert", met bijzonder interessante informaties.

Het waren de zonen Nico en zijn jongste broer Christ, die na enkele jaren de leiding van de heer Cees van Dijk overnamen. Onder hun bekwame leiding is het Tilburgs Dierenpark gegroeid tot een begrip voor Tilburg en omgeving.

In 1950 kwam olifant Aida samen met haar “Mahoud” te voet van het station te Tilburg naar de dierentuin. Een zeer ongebruikelijk transport; maar de intocht was een sensatie in Tilburg.

In 1962 kwam er een grondruil met de gemeente Tilburg. Het achterste gedeelte van het (langgerekte) dierenpark werd met de gemeente geruild voor een stuk aan de linkerkant (gezien vanaf de ingang) van het park. Zo werd het park “vierkanter”. In 1965 werden de eerste nieuwe kooien op dit stuk gebouwd.